Trồng sầu riêng Đắk Lắk: Thương lái sốt sắng, nông dân lo ‘bể kèo

Tình trạng tăng giá sầu riêng tại tỉnh Đắk Lắk đã thu hút một số lượng lớn thương lái đến với các vườn trồng sầu riêng để mời gửi tiền cọc trước để mua trái. Tuy nhiên, đã có những cảnh báo về những hệ lụy tiềm tàng từ việc này.

Trong mùa thu hoạch sầu riêng năm 2023, kéo dài từ cuối tháng 7 đến tháng 10, tỉnh Đắk Lắk trở nên rất sôi động. Mức giá sầu riêng ở đầu vụ năm nay đã tăng mạnh, và năng suất dự kiến cũng cao hơn, khiến người nông dân ở địa phương vô cùng phấn khích.

Tuy nhiên, tình trạng tăng giá quá cao ở một số địa phương đã khiến người nông dân băn khoăn. Ngoài ra, trào lưu của các thương lái và doanh nghiệp tham gia vào việc “đặt cọc và chốt giá” đã phát triển mạnh mẽ tại nhiều khu vực, điều này đã khiến nguy cơ về hậu quả tiềm tàng.

Tăng giá và cuộc đua để thu tiền cọc

Tỉnh Đắk Lắk có hơn 22.458 ha vườn sầu riêng, chiếm 26,4% diện tích trồng sầu riêng của cả nước và đứng thứ hai về diện tích trồng sầu riêng sau tỉnh Tiền Giang.

Sầu riêng là loại cây có giá trị kinh tế cao, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân Đắk Lắk.

Nhiều huyện như Krông Năng, Krông Pắc, Cư M’gar, Ea H’leo, Krông Búk và thị xã Buôn Hồ có diện tích lớn trồng sầu riêng.

Tại Buôn Hồ chẳng hạn, mức giá sầu riêng đang được các thương lái và doanh nghiệp mua tại vườn đề xuất dao động từ 70.000 đến 90.000 đồng/kg. Đôi khi, các thương lái còn đưa ra giá mua từ 95.000 đến 100.000 đồng/kg, gấp đôi so với giá sầu riêng đầu vụ năm 2022.

Với mức giá như hiện nay, người trồng sầu riêng ở Đắk Lắk rất vui mừng vì sau khi trừ đi các chi phí sản xuất (khoảng từ 20.000 đến 25.000 đồng/kg), người nông dân có thể thu được lợi nhuận đáng kể. Tuy nhiên, mức giá cao cũng khiến người nông dân lo lắng.

Gia đình của chị Võ Thị Minh Hường, ở phường An Bình, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk, trồng khoảng 5 sào (5.000m2) sầu riêng với gần 80 cây đang trong giai đoạn thu hoạch, năng suất đạt khoảng 1,5 tạ/cây.

Mặc dù còn khoảng 45 ngày nữa mới đến mùa thu hoạch, nhưng các thương lái đã đến liên hệ mua trái, đề xuất giá 85.000 đồng/kg.

Chị Hường cho biết, trong thời gian gần đây, đã có nhiều thương lái liên hệ để mua trái, và nhiều nơi cũng đã có nhiều cơ sở thu mua sầu riêng.

Mặc dù giá sầu riêng tăng cao làm cho gia đình chị Hường rất vui mừng, nhưng họ vẫn mong giá cả ổn định, hợp lý để có thể thỏa thuận mua bán.

Tương tự, ông Bùi Thành Huỳnh, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Buôn Hồ, cho biết hiện hợp tác xã của ông có 27 thành viên chính thức và liên kết với hơn 80 hộ dân, tổng diện tích canh tác gần 200 ha sầu riêng.

Tình trạng thương lái và doanh nghiệp đến mua tại vườn để liên hệ, chào mời đã gia tăng đáng kể so với những năm trước. Hợp tác xã liên kết với ba doanh nghiệp về kỹ thuật và tiêu thụ sầu riêng. Tuy nhiên, với giá sầu riêng hiện tại, một số hộ dân đã nhận tiền cọc và bán cho thương lái.

Theo nhiều nông dân, mức giá khoảng 80.000 đồng/kg là hợp lý, vì sầu riêng đã được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, giảm chi phí vận chuyển và hạn chế các chi phí không cần thiết cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, thu hoạch sầu riêng tại các tỉnh khác đã gần hoàn thành, chỉ còn Đắk Lắk đang ở giữa mùa thu hoạch. Điều này đã thúc đẩy thương lái và doanh nghiệp đảm bảo nguồn cung cấp cho xuất khẩu.

Tại huyện Cư M’gar, việc thương lái liên hệ trực tiếp để mua sầu riêng đã khiến một số nông dân cảm thấy “khó chịu”. Họ đã đóng cửa và từ chối người đến thăm.

Nhiều người trồng sầu riêng chăm chỉ đã quyết định chờ đến gần ngày thu hoạch để đánh giá cả chất lượng sầu riêng và giá thị trường trước khi bán.

Ông Nguyễn Thạc Cảnh, ở làng Ea Kpam, huyện Cư M’gar, cho biết sầu riêng mới bắt đầu chuyển màu, và chất lượng sầu phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết.

Nếu thời tiết mưa kéo dài trong tháng tới, sầu riêng có thể không phát triển màu sắc đặc trưng (màu vàng) hoặc đạt được độ ngọt mong muốn, dẫn đến giảm năng suất và nguy cơ cho cả người bán và người mua đã hoàn tất thỏa thuận trước.

Với 12 năm kinh nghiệm trồng sầu riêng, gia đình ông Cảnh luôn chờ đến khi sầu riêng chín đủ trước khi bán. Họ bán toàn bộ năng suất vườn mà không có giá cố định trước.

Ông Cảnh cũng nhấn mạnh rằng người nông dân phải chịu trách nhiệm sản xuất sản phẩm chất lượng cao, sạch sẽ và hấp dẫn. Điều này sẽ giúp tránh việc phải đuổi theo giá thị trường, đảm bảo nguồn tiêu thụ ổn định và bền vững.

Mặc dù thời tiết năm nay có nhiều khó khăn, bao gồm mưa lớn gây rụng hoa, rụng quả non và gia tăng các bệnh nấm, mùa sầu riêng năm 2023 tại Đắk Lắk được dự báo sẽ có năng suất cao hơn so với năm trước.

Điều này có thể được ghi nhận từ việc có thêm 3.000 ha đất trồng sầu riêng mới được canh tác lần đầu tại tỉnh. Hơn nữa, việc xuất khẩu chính thức sầu riêng và giá cao đã thúc đẩy nhiều nông dân chăm chỉ đầu tư vào vườn, kết quả là năng suất tăng cao.

Cảnh báo về Hậu quả từ thực hành “Đặt cọc – Định giá”

Sự tăng giá sầu riêng và sự xuất hiện của nhiều thương lái để đặt cọc trước đã đẩy ra những lo ngại về những hậu quả tiêu cực tiềm tàng. Điều này bao gồm việc thất hứa với doanh nghiệp và hợp tác xã đã thiết lập mối liên kết trước đó, có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng; khả năng xảy ra tranh chấp từ cuộc cạnh tranh mua bán quyết liệt dẫn đến kiện dân sự; và nguy cơ thu hoạch sầu riêng sớm do giá cao.

Trong thực tế, trong những năm trước, đã có các trường hợp thương lái đặt cọc nhưng chỉ mua sầu riêng chất lượng cao (Loại 1), trong khi những trái nhỏ hơn, quá lớn hoặc không đẹp được mua với giá giảm. Thực hành này ảnh hưởng đến năng suất sau này và tổng sản xuất. Ngoài ra, hợp đồng không rõ ràng đã dẫn đến những tình huống bất lợi cho người nông dân.

Ông Nguyễn Đình Kế, ở phường Đoàn Kết, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk, chia sẻ rằng 1,3 ha vườn sầu riêng của gia đình ông cần thu hoạch trong khoảng 45 ngày.

Trong suốt những năm qua, người nông dân ở khu vực này, bao gồm cả bạn bè và người thân của ông Kế, đã gặp rủi ro khi đồng ý với giá cố định và đặt cọc trước. Ví dụ, một số hợp đồng không chỉ định rằng chỉ những loại sầu cụ thể (như Dona và Ri6) mới được mua. Thay vào đó, mô tả mập mờ như “sầu vỏ vàng, gai nổi”. Nếu giá thị trường vào ngày thu hoạch thấp hơn so với giá đã thỏa thuận, thương lái có thể rút lại thỏa thuận và chỉ mua các loại sầu riêng tốt nhất với giá thấp hơn.

Những tình huống như vậy đã gây mất niềm tin và gây thất vọng cho nhiều người nông dân, khi họ thấy mình bị ràng buộc và không có sự bảo đảm về việc tiêu thụ toàn bộ sản phẩm của mình.

Kết luận

Tình trạng tăng giá sầu riêng tại Đắk Lắk đã mang lại niềm vui và cơ hội lớn cho người nông dân vùng này. Tuy nhiên, việc đặt cọc trước và thỏa thuận giá mua không rõ ràng đã tạo ra những lo ngại về những hậu quả tiềm tàng. Để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành trồng sầu riêng tại Đắk Lắk, cần có sự cân nhắc cẩn thận và quản lý thông minh trong việc thiết lập hợp đồng và thương thảo giá mua để bảo vệ lợi ích của cả người nông dân và các doanh nghiệp.