Thị trường Trung Quốc: Cơ hội và thách thức cho xuất khẩu nông sản Việt Nam

Sau nhiều năm cố gắng trong việc đàm phán, Việt Nam đã thành công trong việc nhập khẩu hợp pháp vào thị trường Trung Quốc hai loại nông sản mới là sầu riêng và khoai lang. Mặc dù đã có bước tiến quan trọng này, thị trường Trung Quốc vẫn được coi là một thị trường đầy tiềm năng và cơ hội. Do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản cần thiết lập một kế hoạch chi tiết để tận dụng thị trường này một cách hiệu quả.

Xuất khẩu sầu riêng đã có bước tăng đột biến. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, trong 6 tháng đầu năm 2023, giá trị xuất khẩu nông sản đã đạt 2,75 tỷ USD, tăng hơn 64% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 50% tổng khối lượng xuất khẩu.

Thành công này không chỉ là do sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp mà còn nhờ vào những cuộc đàm phán có hiệu quả của các cơ quan chính phủ trong những năm qua. Nhờ đó, quá trình hoàn tất thủ tục để mở cửa thị trường Trung Quốc cho một số loại nông sản Việt Nam đã được hoàn thành. Tính đến hiện tại, tổng cộng có 12 loại nông sản Việt Nam được phép xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, bao gồm thanh long, xoài, dưa hấu, vải, nhãn, chuối, mít, chôm chôm, chanh dây, măng cụt, sầu riêng và khoai lang.

Đặc biệt, từ tháng 9/2022 khi lô hàng sầu riêng đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu đến Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đã tăng vọt. Trong 5 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu sầu riêng đạt hơn 526 triệu USD, tăng gấp 10 lần so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc cũng là thị trường lớn nhất nhập khẩu sầu riêng Việt Nam, với giá trị ước đạt gần 500 triệu USD, chiếm 95% tổng giá trị xuất khẩu nông sản của cả nước.

Các chuyên gia cho rằng việc Việt Nam chính thức ký kết Nghị định thư xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc đã tạo ra cơ hội lớn cho mặt hàng này. Điều này giúp sầu riêng Việt Nam cạnh tranh mạnh mẽ hơn so với các đối thủ khác. Với tốc độ xuất khẩu sầu riêng như hiện nay, năm 2023 có thể mang về khoảng 1,5 tỷ USD cho Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 6.500 vùng trồng và 1.600 cơ sở đóng gói được cấp mã xuất khẩu, trong đó sầu riêng đạt ít nhất 293 mã số vùng trồng và 115 mã số cơ sở đóng gói, được Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) cấp chứng nhận để xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc. Dự kiến sẽ cấp thêm 400 mã số vùng trồng và 60 mã số cơ sở đóng gói khi Cơ quan quản lý Việt Nam thống nhất lịch kiểm tra trực tuyến với GACC.

Khác với sầu riêng, một loại nông sản khác của Việt Nam cũng đã thành công trong việc tiến vào thị trường Trung Quốc, đó là khoai lang. Tháng 4/2023, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã cấp mã số cho 70 vùng trồng và 13 cơ sở đóng gói khoai lang đủ điều kiện xuất khẩu chính ngạch. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp và địa phương phát triển ngành sản xuất này theo hướng hiện đại, đảm bảo chất lượng, an toàn và bền vững.

Ví dụ, tỉnh Vĩnh Long là địa phương đầu tiên có lô hàng khoai lang được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Khoai lang đang là một trong những nông sản chủ lực của tỉnh, với diện tích trồng khoai lang từ 12.000 – 14.000 ha/năm và sản lượng từ 380.000 – 400.000 tấn/năm. Trong bối cảnh nhiều mặt hàng chủ lực khác giảm sút, như thuỷ sản và dệt may, khoai lang có thể đóng góp vào việc tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu nông sản của Vĩnh Long và cả nước trong quý 3 và 4 năm 2023.

Để thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp cần thực hiện những biện pháp cụ thể. Thị trường Trung Quốc có tiềm năng lớn do nhu cầu cao, vị trí địa lý thuận lợi, chi phí logistics thấp hơn và rủi ro ít hơn so với các thị trường khác. Tuy nhiên, Chính phủ Trung Quốc đang thực hiện nhiều biện pháp để kiểm soát nhập khẩu hàng hoá và tập trung vào thương mại chất lượng cao.

Để thích nghi với những thay đổi này và mở rộng thị trường, các doanh nghiệp cần thực hiện những biện pháp như:

1. Xây dựng thương hiệu sản phẩm và xuất khẩu chính ngạch để đảm bảo chất lượng hàng hoá và tránh rủi ro không cần thiết.
2. Áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP để đáp ứng yêu cầu kiểm nghiệm và kiểm dịch ngày càng khắt khe của Trung Quốc.
3. Thiết kế bao bì riêng cho thị trường Trung Quốc, bao gồm thông tin bằng tiếng Trung Quốc và phân loại rõ ràng sản phẩm.
4. Tránh sai sót trong quá trình xuất khẩu, đảm bảo thông tin trên các giấy chứng nhận khớp với thực tế.
5. Đầu tư công nghệ và giống cây trồng để cải thiện chất lượng sản phẩm.
6. Tham gia các hội chợ chuyên ngành và tìm kiếm đối tác thương mại.
7. Nghiên cứu khả năng hợp tác với các doanh nghiệp thương mại điện tử của Trung Quốc để tiếp cận thị trường này.

Bộ Công Thương nhấn mạnh rằng thị trường Trung Quốc vẫn là mục tiêu quan trọng, và doanh nghiệp cần phải có kế hoạch và chiến lược rõ ràng để khai thác cơ hội từ thị trường này một cách hiệu quả.