Cuộc tranh chấp đất rừng tại Đắk Nông: Sự chiếm đoạt và phá hủy
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực để bảo vệ, nhưng trong những năm gần đây, hàng trăm nghìn hecta đất rừng ở khu vực Tây Nguyên vẫn tiếp tục bị khai thác hủy hoại. Hiện tượng lâm tặc không chỉ gắn liền với dân cư bản địa mà còn bao gồm cả các cán bộ, doanh nghiệp, và mục đích của việc phá rừng không chỉ là để lấy gỗ mà còn để chiếm lấn đất.
Khu vực biên giới Ea Súp đã trở thành một điểm nóng của tình trạng phá rừng và chiếm đất. Các khu rừng xanh tươi ngày trước đã bị chặt hạ, bị sang nhượng một cách không kiểm soát. Không chỉ vụ việc hủy hoại gần 400 hecta rừng tại xã Ya Tờ Mốt vào tháng 6-2022 đã dẫn đến nhiều vụ việc phá phạm pháp luật và kỷ luật, mà tình trạng phá rừng để chiếm đất vẫn đang diễn ra tại các khu vực khác trong huyện.
Dọc theo các tuyến đường từ trung tâm xã đến Làng Thanh niên lập nghiệp Ia Lốp, rừng bị tàn phá một cách vô tội vạ. Nhiều cây rừng có đường kính từ 20 – 40cm đã bị cưa đổ, gỗ được bỏ lại không được sử dụng, nằm vứt bừa bãi tại hiện trường.
Hàng trăm hecta rừng đã bị các kẻ khai thác chặt hạ và sau đó cho thuê cho người dân từ Bình Định và Phú Yên để trồng cây dưa hấu với giá 15 – 20 triệu đồng/ha/vụ (ba tháng). Cũng trong khu vực này, một nhóm khác đã chiếm đoạt hàng chục hecta rừng để cho người từ Bình Phước thuê để trồng sắn và bắp. Các khu rừng trước đây được xã Ia Lốp quản lý đã bị phá hủy gần như hoàn toàn, các máy móc đã cày xới và trồng cây mà không gặp bất kỳ sự cản trở nào.
Ông Đoàn Văn Thuận, chủ tịch UBND xã Ia Lốp, đã thừa nhận tình trạng phá rừng để chiếm đất và cho thuê để trồng cây. Ông cho biết rằng ngày 22-11-2019, UBND huyện Ea Súp đã ra quyết định giao cho xã quản lý hơn 4.280ha đất lâm nghiệp, trong đó có hơn 3.300ha đã được giao cho Tập đoàn Xuân Thiện để thực hiện dự án điện mặt trời và nông lâm nghiệp. Phần còn lại của diện tích này, được xã Ia Lốp quản lý, đã bị phá hủy và cho thuê một cách trái phép.
Ông Nguyễn Quốc Hưng, chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đắk Lắk, đã thừa nhận rằng hiện tượng phá rừng đã biến tướng và không chỉ nhằm mục đích lấy gỗ như trước đây, mà còn để chiếm đất làm nương rẫy.
Liên quan đến thông tin về việc các kẻ khai thác rừng phá rừng và sau đó bán hoặc cho thuê ở huyện biên giới Ea Súp, ông Hưng cho biết tình hình rất phức tạp. Đơn vị đã đề nghị Công an tỉnh Đắk Lắk khởi tạo một chuyên án để điều tra và xử lý những người có liên quan đến việc phá rừng và giao dịch trái phép liên quan đến rừng.
Ông Phạm Văn Khôi, phó chủ tịch UBND huyện Ea H’leo, cho biết vào năm 2009, Công ty Hoàng Nguyễn đã được giao hơn 438ha rừng và đất rừng tại tiểu khu 9 và 17, xã Ea H’Leo để thực hiện dự án kinh tế trồng cây cao su và bảo vệ rừng. Tuy nhiên, sau tám năm, công ty không thực hiện dự án theo cam kết, dẫn đến quyết định thu hồi dự án và trả đất và rừng về cho huyện quản lý vào năm 2017. Khi này, diện tích rừng tự nhiên 75ha đã bị tàn phá hoàn toàn. Huyện đã chỉ đạo cơ quan công an tiến hành điều tra về việc mua bán và chuyển nhượng trái phép đất trong dự án này.
Ở Đắk Nông, Công ty TNHH Thương mại Đỉnh Nghệ đã được giao gần 1.375ha đất rừng tại huyện Đắk Glong. Vào năm 2015, ông Nguyễn Văn Khanh (của Công ty Đỉnh Nghệ, Đắk Glong) đã sang nhượng 100ha đất của dự án cho ông V.V.T. ở tỉnh Gia Lai và một người dân khác với giá 12 tỉ đồng.
Vào cuối năm 2019, Tòa án nhân dân huyện Đắk Glong đã xét xử và yêu cầu ông Khanh phải trả lại cho ông T. số tiền hơn 10,2 tỉ đồng (bao gồm 6 tỉ đồng tiền gốc và hơn 4,2 tỉ đồng tiền lãi). Vào năm 2021, UBND tỉnh Đắk Nông đã ra quyết định thu hồi dự án sau khi rừng đã bị phá hủy hoàn toàn và đất bị chiếm đoạt gần như toàn bộ.
Tương tự, vào năm 2016, Hợp tác xã Nông nghiệp Thương mại Dịch vụ Hợp Tiến (Hợp tác xã Hợp Tiến) đã được giao hơn 1.200ha đất rừng tại xã Quảng Sơn. Sau khi rà soát, có khoảng 70% diện tích đất rừng đã bị chiếm đoạt, mua bán một cách trái phép.
Phó chủ tịch UBND huyện Đắk Glong, ông Nguyễn Văn Hợp, cho biết toàn huyện có tổng cộng 14 dự án sản xuất nông lâm nghiệp, với tổng diện tích rừng và đất rừng quản lý là trên 15.000ha. Tuy nhiên, tại một số dự án, chủ dự án đã lơ lax quản lý rừng và đất đai, gây ra nhiều vấn đề, đặc biệt là phá rừng, chiếm đoạt, và mua bán trái phép đất rừng.
Ông Hợp cho biết, việc tranh chấp đất rừng diễn ra thường xuyên và tạo ra những điểm nóng về an ninh trật tự. Các chủ dự án không thực hiện quản lý đúng mực, gây áp lực lớn lên địa phương trong công tác quản lý, bảo vệ rừng và quản lý dân cư.
Về giải pháp, ông Phạm Tuấn Anh, giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đắk Nông, cho biết tỉnh đã chỉ đạo các địa phương yêu cầu người dân đang sử dụng đất trái phép cam kết thực hiện đúng quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch ba loại rừng. Các địa phương đã lập hồ sơ và thủ tục để cho thuê đất theo quy định của Luật Đất đai, để người dân tiếp tục sản xuất ổn định theo quy hoạch. Đối với các diện tích đất thuộc quy hoạch ba loại rừng, yêu cầu đối tượng trực tiếp sử dụng đất trồng rừng hoặc sản xuất nông lâm kết hợp.
Ông Anh cho biết giải pháp này không ảnh hưởng đến sinh kế của người dân và không vi phạm quy hoạch ba loại rừng, nhằm duy trì ổn định tỷ lệ bao phủ rừng. Đối với những trường hợp người dân sử dụng đất trái phép không tuân thủ, sẽ áp dụng biện pháp cưỡng chế, giải tỏa, thu hồi đất và đưa vào kế hoạch sử dụng đất theo quy hoạch.
