100 năm Cà Phê ở Đắk Lắk: Hành trình vững mạnh của vị thế đặc biệt
Tồn tại hơn 100 năm lịch sử, cây cà phê đã chắc chắn vững mạnh vị trí hàng đầu trong danh mục cây trồng ở Việt Nam, nhất là trên các cánh đồng đỏ bazan bát ngát. Vào địa chỉ đỏ của cây cà phê này, Đắk Lắk đã trở thành trung tâm không chính thức của ngành cà phê tại cả nước.
Câu chuyện bắt đầu vào năm 1922, khi người Pháp thống trị Đắk Lắk, khiến cho vùng đất bazan này trở thành một biển xanh với hàng ngàn ha cà phê. Trong số các trang trại cà phê lớn thời kỳ đó, đồn điền CADA nổi lên như một biểu tượng với diện tích khoảng 2.000ha.
Ngày nay, địa chỉ của đồn điền CADA trở nên rất dễ dàng để tìm thấy. Nằm bên quốc lộ 26, trên đoạn đường từ thành phố Buôn Ma Thuột đi Nha Trang, CADA viết tắt từ cụm từ Compagne Agricole D’Asie (Công ty Nông nghiệp Á Châu).
Theo hồ sơ, CADA được thành lập bởi người Pháp trong giai đoạn khai thác thuộc địa lần thứ hai ở Đông Dương và tại tỉnh Đắk Lắk. Đây cũng là nơi mà giai cấp công nhân của tỉnh ra đời.
Vào tháng 5 năm 1945, tại CADA, chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên đã được thành lập dưới sự lãnh đạo của đồng chí Phan Kiệm (nguyên Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk và các chức vụ quan trọng khác). Chi bộ này đã tập hợp lực lượng của mọi tầng lớp nhân dân dưới sự hướng dẫn của Đảng để tham gia vào cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Từ đây, phong trào đấu tranh của công nhân đã lan rộng đến các đồn điền khác trong tỉnh, góp phần quan trọng vào cuộc chiến tranh giành độc lập quốc gia.
Một trong những sự kiện quan trọng nhất tại CADA là vào ngày 18/8/1945, khi lá cờ đỏ sao vàng lần đầu tiên bay trước trụ sở Ủy ban Cách mạng lâm thời của đồn điền.
Ngoài ra, CADA cũng chứng kiến sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của chính quyền Việt Minh, đóng góp quan trọng vào cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 và chiến dịch Tổng tiến công Xuân Mậu Thân năm 1975 tại tỉnh Đắk Lắk.
Sau khi giải phóng, tỉnh Đắk Lắk đã đặc biệt quan tâm đến phát triển ngành cà phê. Vào ngày 12/11/1975, Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk đã quyết định thu hồi tài sản và đất đai tại các đồn điền, đồng thời kêu gọi 75 hộ cá thể hiến tặng gần 2.000ha đất cà phê. Trên cơ sở này, các doanh nghiệp như cà phê Thắng Lợi, Ea Hồ, 10-3 và Đức Lập đã được thành lập, do Công ty Quốc doanh nông nghiệp tỉnh quản lý trực tiếp. Ngoài ra, một loạt các công ty quốc doanh thuộc Trung ương cũng ra đời.
Từ năm 1986, sau khi chính sách đổi mới kinh tế của Đảng và nhà nước được triển khai, tỉnh Đắk Lắk đã đề ra kế hoạch trồng cà phê mới, thâm canh rộng rãi trong dân. Từ đó, các khu vực tập trung canh tác cà phê lớn đã xuất hiện tại Buôn Ma Thuột, Cư M’gar, Krông Pắk, Krông Năng và các huyện lân cận.
Vào ngày 26/1/1999, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) đã công nhận Đồn điền Cà phê Cada là Di tích lịch sử quốc gia.
Tuy cây cà phê đã tồn tại trong lịch sử Việt Nam hơn 100 năm, nhưng hiện nay, nó đã trở thành một mặt hàng xuất khẩu quan trọng của cả nước. Vùng Tây Nguyên hiện nay có hơn 603.000ha cây cà phê đang trong giai đoạn thu hoạch, và Đắk Lắk đứng đầu với diện tích cà phê lớn nhất, gần 210.000ha, chiếm 62,06% tổng diện tích cây lâu năm của tỉnh này. Ngành sản xuất cà phê tại Đắk Lắk đã tạo việc làm cho hơn 500.000 người.
Trong bối cảnh lợi nhuận từ cà phê không còn cao như trước, các cơ quan chức năng và người dân đã thực hiện chương trình tái canh cà phê một cách hiệu quả. Từ năm 2011 đến 2021, diện tích tái canh và cải tạo cà phê tại Tây Nguyên đã lên đến hơn 166.579ha, với năng suất trung bình của các vườn tái canh đạt 2,8 tấn/ha.
Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk đã nhấn mạnh rằng cây cà phê đã trở thành một trọng điểm quan trọng của tỉnh, với hơn 200.000ha cây cà phê.
Để đảm bảo thu nhập và lợi nhuận cho người sản xuất, cũng như phát triển ngành cà phê, việc giảm chi phí đầu tư, sử dụng khoa học kỹ thuật, cải tiến quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm cà phê là điều cốt yếu. Đồng thời, cần tập trung vào việc khai thác và phát triển các sản phẩm cà phê cao cấp như cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ và cà phê có chứng nhận.
